Nederlandse Trolleybus Vereniging

Autobussen Arnhem

Periode 1924-1944

In 1924 kwamen de eerste drie autobussen bij de Gemeente Electrische Tram Arnhem (GETA) in dienst. Deze werden ingezet op lijn 6 via Klarendal naar de Rosendaalscheweg en op lijn 8 van de Hoogkamp naar Schaarsbergen, in 1926 verlengd naar Apeldoorn. De exploitatie van de lijnen was nogal duur en ze werden in 1926 weer opgeheven. Meer succesvol waren vanaf 1929 de rondritten in Arnhem en omgeving en later ook de dagtochten. Hiervoor werden vier bussen met een linnen dak, dat helemaal kon worden geopend, gebruikt.

Omdat de infrastructuur van tramlijn 2 was verouderd en er op de route grote wegwerkzaamheden waren gepland, werd gekeken of voortzetting van de tramexploitatie verantwoord was. Hierop vooruitlopend kwam op 1 oktober 1936 spitsuurlijn A in dienst die vanaf het Willemsplein via een andere route dan tramlijn 2 naar de Hoogkamp reed. Op 12 december 1938 werd tramlijn 2 opgeheven en vervangen door buslijn A.

Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog werden diverse autobussen door de Wehrmacht gevorderd. De resterende bussen konden door benzinegebrek niet meer worden ingezet. Hierdoor kwam de tram naar de Hoogkamp op 13 mei 1940 ook weer terug. Toen op 19 september 1944 de remise aan de Westervoortsedijk in vlammen opging, betekende dat ook het einde van de daarin gestalde resterende drie autobussen.

Noodbussen vanaf 1945

Na het einde van de Tweede Wereldoorlog kwam het openbaar vervoer vanaf 15 oktober 1945 weer op gang, voorlopig echter alleen op lijn 1, Oosterbeek - Arnhem - Velp. Er werd gereden met 9 (medio 1946: 10) Dodge vrachtwagens met een huif op de laadbak. Op 21 februari 1946 volgde lijn 6 naar Kievitsdel. Op deze lijn werden tot juni 1946 twee Austin Bellewagens ingezet.
In 1946 kwamen er 5 Fordson- en 20 Bedford-noodbussen beschikbaar. Hierdoor konden per 1 mei 1946 de lijnen 2, Hoogkamp - Willemsplein - Vondellaan, 3, Station - Alteveer en 4, Geitenkamp - Willemsplein - Oranjestraat in dienst worden gesteld. Het gehele vooroorlogse net werd zo weer bereden. Op 3 juni 1946 kwam lijn 5 over de Rijnbrug naar Malburgen Oost in bedrijf.

In de eerste 3 maanden van 1947 kwam er beter materieel in de vorm van 12 Amerikaanse Ford-schoolbussen. Door deze aanvulling kon vanaf 10 maart 1947 ook lijn 8, Willemsplein - Schaarsbergen (Koningsweg) gaan rijden.

Van de Dodge-bussen werden er twee omgebouwd tot bovenleidingwagens en drie werden teruggebouwd tot vrachtwagen. Deze bleven nog vele jaren in gebruik.

Periode 1947-1993

In 1947/1948 kwamen de laatste benzinebussen in dienst. Deze Ford-bussen waren een grote verbetering ten opzichte van de noodbussen. Vanaf 1950 werden er alleen nog dieselbussen gekocht. In de jaren 1949-1953 gingen de trolleybussen op de belangrijkste lijnen rijden, de minder drukke lijnen waren voorbehouden aan de autobussen.

De inzet van autobussen op de trolleylijnen is altijd voorgekomen, enerzijds bij omleidingen door wegwerkzaamheden of evenementen, anderzijds door tekorten aan inzetbare trolleybussen.

Het Gemeente Vervoerbedrijf Arnhem (GVA) heeft vrijwel altijd trolleybussen besteld van een carrosseriemodel, waarvan het al dieselbussen in dienst had.

De eerste gelede autobussen kwamen in 1991 en 1992 in dienst. Na jaren van samenwerking tussen het GVA en de Gelderse Streekvervoer Maatschappij (GSM) werd begin mei 1993 besloten tot een fusie, die met terugwerkende kracht inging op 1 januari 1993. De nieuwe naam werd Gelderse Vervoer Maatschappij (GVM). Hiermee kwam er een eind aan 82 jaar gemeentelijke exploitatie van het openbaar vervoer in Arnhem.

Periode vanaf 1993

Nadat de GVM in 1997 was gefuseerd met de Twentse TET tot Oostnet, ging Oostnet in 1999 op in het landelijk opererende Connexxion. Vanaf eind jaren 90 reden er steeds meer streekbussen op de stadslijnen en ex-GVA-stadsbussen op de streeklijnen. Door de komst van lagevloerbussen werden er ook vrijwel geen stadsbussen met minder zitplaatsen en meer sta-ruimte meer gebouwd. In 2000 kwamen bij Connexxion de laatste bussen in de blauwe GVA-kleur in dienst. Dat was de serie 2402-2408, DAF SB220LF575-Berkhof, lagevloerbussen, geschikt voor het meenemen van twee passagiers in een rolstoel.

Vanaf 12 december 2009 wordt het openbaar vervoer in de regio Arnhem-Nijmegen uitgevoerd onder de naam Breng. In de periode 2009 t/m 2012 kreeg vervoerder Novio de concessie. In Nijmegen kwam de nieuwe busserie 4455 t/m 4523 in dienst (Mercedes-Benz Citaro CNG) en de nieuwe serie 9275 t/m 9280 (Mercedes-Benz Citaro G CNG). In Arnhem werden veelal VDL Berkhof Ambassador 200 bussen ingezet, aangevuld met een aantal Mercedes-Benz Citaro G bussen.

Op 9 december 2012 nam Hermes het stokje van Novio over als vervoerder. In Arnhem en Nijmegen kwamen de nieuwe MAN Lion’s City A21 CNG bussen in de serie 5300-5443 in dienst. De 5300 t/m 5364 hebben een blauw dak, de 5365 t/m 5379 waren voor TCR (nummering 520-534) en hebben een blauw dak, de 5380 t/m 5400 zijn Breng Direct bussen en hebben een blauw dak, de 5401 t/m 5423 hebben een roze dak en de 5424 t/m 5443 zijn Breng Direct bussen en hebben een roze dak. TCR ging begin 2020 failliet. Van de 5365-5378 (5379 was al eerder naar Hermes gegaan) werden de TCR wagenparkcijfers gehaald en gingen over naar Hermes. De wagens met een blauw dak zouden in Arnhem horen te rijden en degene met een roze dak in Nijmegen. In de praktijk kwam hier weinig van terecht.

In de jaren die volgden kwamen er af en toe wat dieselbussen de gelederen versterken. Zo kwamen de Hermes 3370, 3379, 3383, 3395 en 3481 uit Eindhoven in dienst voor TCR diensten en lijn 35 Bemmel-Zetten. In mei 2018 kwamen uit Schiphol de MAN Lion’s City G bussen 9241 t/m 9245 over. Deze werden in de Breng huisstijl gespoten met blauw dak. Ze werden voornamelijk ingezet voor Gelredome vervoer en op trolleylijnen. Begin 2021 gingen de 9242-9245 naar Womy, de 9241 bleef in Nijmegen rijden.
Vanaf de nieuwe dienstregeling per 12 december 2021 rijden er op lijn 352 gelede Mercedes Citaro G CNG bussen. Drie hiervan zijn met roze dak (9278 t/m 9280). Van Syntus Gelderland kwamen via handelaar Womy de wagens met nummers 9281 t/m 9285 in dienst. In augustus 2022 gingen de 9278 en 9279 weer terug naar Nijmegen. De 9282 is in november 2023 gesloopt. Vanaf 1 januari 2024 zijn de 9280, 9281, 9283 t/m 9285 nog in dienst voor lijn 352.

tekst: Paul van Onzen / Job Richter