Nederlandse Trolleybus Vereniging

Lijnennet Arnhem

De officiële opening van de trolleybusdienst was op 5 september 1949 op lijn 1: Oranjestraat - Station Arnhem - Velp.
Lijn 4 werd op 2 januari 1950 als tweede trolleylijn in gebruik genomen op het traject Willemsplein - Geitenkamp (Schuttersbergplein).
Een maand later, op 1 februari, werd lijn 1 verlengd van de Oranjestraat naar een tijdelijk eindpunt in Oosterbeek, terwijl vanaf 19 juni 1950 naar het definitieve eindpunt bij het NS-station Oosterbeek kon worden gereden.
Lijn 4 werd op 1 april 1950 vernummerd in 2 en uitgebreid naar de Hoogkamp.

lijn 1
Lijn 1 met trolley 153 op de Utrechtseweg, rijdend in de richting Oosterbeek, 1971. Foto E.J. Bouwman
lijn 2
Lijn 2 met trolley 116 die zojuist het eindpunt Geitenkamp heeft verlaten, 1973 - Sperwerstraat. Foto E.J. Bouwman

De derde trolleylijn werd op 20 mei 1951 in dienst gesteld, dit was lijn 3: Alteveer - Willemsplein - Johan de Wittlaan. Vanaf 7 oktober 1951 gingen naast lijn 1 ook de lijnen 2 en 3 via het Stationsplein rijden. Op 11 januari 1953 werd lijn 2 verlengd naar Monnikenhuizen en als vierde trolleylijn kwam op 16 februari 1953 lijn 5 op het traject Station - Malburgen Oost in dienst. Vanwege het toenemende passagiersaanbod tussen het Station en de Geitenkamp ging per 3 juni 1956 lijn 2 met een verhoogde frequentie alleen op dit traject rijden en werd het traject Station - Hoogkamp toegevoegd aan lijn 5. Toen op 28 september 1958 de nieuwe diesellijn 4 naar de Geitenkamp in dienst kwam, werd de frequentie op lijn 2 weer verlaagd.

Op 2 juni 1957 kwam lijn 7: Oranjestraat - Station - Bronbeeklaan als versterkingsdienst op het Arnhemse deel van lijn 1 in dienst. Deze lijn reed alleen 's middags en in de vroege avond; vanaf 22 mei 1966 reed lijn 7 niet meer op zondag.

lijn 3
Lijn 3 met trolley 160 in de eindlus op Alteveer, 1972. Foto E.J. Bouwman
lijn 7
Lijn 7 met trolley 140, die net een kleine revisie en schilderbeurt heeft gekregen, op de Vondellaan in 1973. Foto Wim van der Plaats

Op 2 oktober 1960 werd de lijnvoering gewijzigd: lijn 3 ging het traject Alteveer - Station - Malburgen Oost rijden en lijn 5 het traject Hoogkamp - Station - Johan de Wittlaan. Na de voltooiing van het viaduct tussen de Voetiuslaan en de IJssellaan werd lijn 5 op 20 juli 1962 doorgetrokken naar de grote nieuwbouwwijk Presikhaaf; het eindpunt bevond zich op de hoek van de Laan van Presikhaaf en de Volkerakstraat. Op 19 februari 1966 werd lijn 5 opnieuw verlengd en kreeg nu een eindpunt op de IJssellaan bij de Brekelenkampstraat.

Vanwege files in de spitsuren op de Boulevard Heuvelink en de Johan de Wittlaan werd vanaf 1 januari 1969 het traject Station - Hoogkamp losgekoppeld van lijn 5 en weer aan lijn 2 toegevoegd. In de spitsuren reden op lijn 5 intussen extra dieselbussen die in de richting centrum via een omleidingsroute de opstoppingen omzeilden. Toen de Johan de Wittlaan opgebroken moest worden, werd het besluit genomen de trolleydienst op lijn 5 voorlopig te staken; dit gebeurde op 16 april 1970.

Na de uitvoering van reconstructiewerkzaamheden aan diverse wegen in Oosterbeek ging lijn 1 vanaf 11 december 1969 een grote lus via de Steijnweg, de Karel van Gelderlaan, de Graaf van Rechterenweg en de Stationsweg berijden. Het eindpunt bleef bij het NS station. Lijn 7 reed op 25 mei 1974 voor het laatst nadat de passagiersaantallen waren teruggelopen.

162
Op 2 augustus 1971 staat Leyland-Verheul trolley 162 aan het eindpunt Alteveer van lijn 3. Foto Gert Aberson
lijn 9
Lijn 9 met trolley 124 op zijn laatste dag in dienst, 29 april 1993, bij de beginhalte Bredasingel in De Laar West. Foto Paul van Onzen

11 jaar na de laatste trolleyuitbreiding in Arnhem kwam op 17 december 1977 de verlenging van lijn 3 naar de in de eerste helft van de jaren zeventig aangelegde wijken Immerloo en Het Duifje in exploitatie. Deze wijken werden tot dan bediend door dieselbuslijn 4. De in de jaren zestig gebouwde wijk 't Cranevelt kreeg op 18 januari 1978 voor het eerst in haar bestaan een busverbinding toen lijn 3 ook hier ging rijden. Lijn 3 had na deze verlengingen zowel in Arnhem noord als Arnhem zuid twee eindpunten die om en om werden bediend.

157
Leyland-Verheul trolley 157 draait vanaf de Steenstraat de Bloemstraat in, 1973. Foto E.J. Bouwman
cranevelt
De opening van de trolleydienst naar 't Cranevelt op 18 januari 1978 (Kluizeweg). Foto Paul van Onzen

De sinds 1970 niet meer gebruikte bovenleiding van lijn 5 werd begin 1978 verwijderd; de masten bleven voorlopig wel staan.

Op 6 juni 1984 werd door minister Smit-Kroes met de 101 de nieuwe trolleylijn 9: De Laar West - Station - Geitenkamp officieel in gebruik genomen. Lijn 2 werd per deze datum ingekort tot het traject Station - Hoogkamp en per 2 september 1985 tijdelijk gewijzigd in een dieselbuslijn Hoogkamp - Station - Elsweide. Op 4 oktober 1985 werd lijn 1 verlengd naar Velp Noord (Biesdelselaan).

De trolley naar Presikhaaf keerde terug: op 21 januari 1987 werden de nieuwe trolleylijnen 5: Presikhaaf - Station - Vredenburg/Holthuizen en 2: Elsweide - Station - Hoogkamp officieel in gebruik gesteld.

Op 20 december 1990 werd de verlenging van lijn 3 van 't Cranevelt naar Burgers' Zoo in gebruik genomen en vanaf de volgende dag ging lijn 5 in Arnhem Zuid een gewijzigde route via Malburgen West rijden.

Per 23 mei 1993 werd het traject Station - Elsweide niet meer als lijn 2, maar als lijn 5 gereden, terwijl er een nieuwe dieselbuslijn 2: Heidekamp - Schaarsbergen - Hoogkamp - Station ontstond.

142
B79-trolley 142 op de eerste dag van de nieuwe lijn 9, 6 juni 1984 - eindpunt De Laar West. Foto Ab Stoeltje
lijn 5
Lijn 5 met trolley 132 die naar Holthuizen gaat, 2 oktober 1987 - Groningensingel. Foto Paul van Onzen

Het traject Station - Vredenburg/Holthuizen van lijn 5 werd vanaf 2 juni 1996 gekoppeld aan diesellijn 2. Alleen in de ochtendspits en vanaf 1 juni 1997 ook in de middaguren reden er nog (maximaal 2) trolleys op het traject Hoogkamp - Station - Holthuizen. Vanaf 29 november 1997 was het echter geheel afgelopen met de inzet van trolleys naar Vredenburg/Holthuizen en de Hoogkamp.

De bediening van Immerloo (lijn 3) werd vanaf 22 augustus 1999 beëindigd. Er kwam echter ook een nieuwe trolleylijn bij: op 4 september 1999 werd lijn 7: Station - Rijkerswoerd officieel in gebruik gesteld. De normale exploitatie op deze lijn begon op 5 september.

Als gevolg van bezuinigingen op het openbaar vervoer in het gebied Arnhem - Nijmegen werden per 6 januari 2002 de trolleylijnen anders gekoppeld, samen met frequentieaanpassingen. Dit leidde tot het volgende trolleynet: Lijn 1: Oosterbeek - Station - Het Duifje (11,2 km) Lijn 3: Alteveer/Burgers' Zoo/'t Cranevelt - Station - Velp (12,4 km) Lijn 5: Presikhaaf/Elsweide - Station - De Laar West (12,6 km) Lijn 7: Geitenkamp - Station - Rijkerswoerd (12,7 km).

In Oosterbeek werd op 19 augustus 2003 de route gewijzigd. Lijn 1 rijdt nu in beide richtingen via de Stationsweg. In Velp verviel per 14 december 2003 de route door Velp Noord: lijn 3 keert vanaf genoemde datum via de rotonde op de Zutphensestraatweg ter hoogte van de Beekhuizenseweg.

lijn 1
Lijn 1 met trolley 157 op de Zutphensestraatweg in Velp, 11 september 1985. Foto Paul van Onzen
lijn 2
Lijn 2 met trolley 5180 op de Zijpendaalseweg in een winterse omgeving, 18 december 2010. Foto Paul van Onzen

In het kader van de aanleg van de Centrumring rijden vanaf 14 november 2005 alle bussen in Arnhem tussen het Willemsplein, het Velperplein en het Airborneplein in beide richtingen via de Jansbinnensingel, Velperbinnensingel en Eusebiusbinnensingel. Aan de westzijde van het Velperplein werd in verband hiermee een geheel nieuw busstation aangelegd.

Als gevolg van wegwerkzaamheden aan de Laan van Presikhaaf reed lijn 5 van 25 maart 2008 tot 29 maart 2010 tussen de Laan van Presikhaaf en het Lange Water via een geëlektrificeerde omleidingsroute over de IJssellaan. Vanaf 7 maart 2011 t/m 25 mei 2012 werd door lijn 5 wederom gebruik gemaakt van deze omleidingsroute, nu in verband met werkzaamheden aan de Lange Wal.

Nadat de Arnhemse gemeenteraad had besloten tot de aanleg van een trolleylijn door de nieuwe wijk Schuytgraaf, werd begin oktober 2008 begonnen met het plaatsen van de bovenleidingmasten.

In de periode juni tot en met augustus 2009 werd de trolleybovenleiding naar de Hoogkamp weer in orde gemaakt. In het weekend van 5 en 6 september 2009 kon gratis per trolley tussen het Station en de Hoogkamp worden gereden. De herinvoering van trolleyexploitatie op dit traject van 3,1 km vond plaats op zondag 29 augustus 2010 na de beëindiging van riolerings- en bestratingswerkzaamheden op de route.

De ingebruikname van het 5,6 km lange trolleytraject naar Schuytgraaf vond plaats op 12 december 2010. Het wordt bediend door lijn 5 die om en om naar Schuytgraaf en De Laar West ging rijden. In Schuytgraaf wordt de dubbelsporige lus door de wijk om en om met de klok mee en tegen de klok in bereden. Op 23 december 2010 kreeg lijn 5 in Presikhaaf een gewijzigde en iets langere route. De Middachtensingel wordt nu in beide richtingen bereden. Het nieuwe eindpunt bevindt zich ter hoogte van de Cannenburglaan.

Van 6 maart tot en met 12 juli 2012 reed lijn 7 op de Geitenkamp via een van bovenleiding voorziene omleidingsroute Sperwerstraat - rechtsaf Dr. Schaepmanlaan - linksaf een stukje Beukenlaan - linksaf Roerdomplaan - linksaf Sperwerstraat. Dit in verband met werkzaamheden aan de Sperwerstraat.

lijn 5
Lijn 5 met trolley 5203 aan het eindpunt Presikhaaf (Cannenburglaan), 15 juni 2013. Foto Paul van Onzen
lijn 7
Lijn 7 met trolley 5218 aan het eindpunt Rijkerswoerd op 4 juli 2016. Foto Paul van Onzen

Het lijnennet wijzigde per 9 december 2012 behoorlijk. Wat de trolleylijnen betreft, veranderde het volgende. Het traject Arnhem - Velp ging van lijn 3 naar lijn 1, zodat lijn 1 na 11 jaar weer op het stamtraject Oosterbeek- Arnhem - Velp rijdt. Het traject Station - Het Duifje ging van lijn 1 weer naar lijn 3. Lijn 3 rijdt in Arnhem noord niet meer naar Alteveer maar een grote lus met de klok mee via Kluizeweg - Peter van Anrooylaan - De Wolflaan - Burgers' Zoo - Schelmseweg (Openluchtmuseum) - Cattepoelseweg - Beethovenlaan - Kluizeweg. Verder werd lijn 5 gesplitst in twee lijnen: lijn 5: Presikhaaf - Station - Schuytgraaf en lijn 6: Elsweide-HAN - Station - De Laar West.

Eind januari 2013 werd de sinds 22 augustus 1999 niet meer gebruikte bovenleiding plus de masten in Immerloo verwijderd.
In maart/april 2014 werd de bovenleiding en masten op de Frieslandsingel in Holthuizen verwijderd. De masten werden gebruikt voor de aanleg van de bovenleiding in De Laar Oost.

Op 15 december 2014 werd lijn 2 verlengd naar De Laar West via De Laar Oost. Tussen Arnhem CS tot de kruising Huissensestraat/St. Gangulphusplein is de route van lijn 2 gelijk aan die van lijn 3, vervolgens wordt via de volgende straten gereden: St. Gangulphusplein - St. Laurentiuslaan - Koppelstraat - Kronenburgbusbaan - route lijn 7 - De Pas - Lange Akkers - Limburgsingel - Maastrichtsingel - Venlosingel - Randweg. Exploitatief is lijn 2 aan lijn 6 gekoppeld.

lijn 3
Lijn 3 met trolley 5226 op 25 april 2017, rijdend in de Keizerstraat in de richting van het eindpunt Het Duifje. Foto Paul van Onzen
lijn 6
Lijn 6 met trolley 5243 op zijn eerste dag in dienst aan het eindpunt De Laar West, 28 juni 2013. Foto Paul van Onzen

Vanwege het geringe aantal passagiers werd per 10 december 2017 de trolleyexploitatie tussen het Station en de Hoogkamp gestaakt.

Er wijzigde in het lijnennet vanaf 12 december 2021 het een en ander. Lijn 1 wijzigde in Velp - Arnhem Centraal Station - De Laar West. Tussen Arnhem CS en Oosterbeek verdween de trolleybus. Lijn 352 en de buurtbus 589/590 zijn het alternatief. Lijn 6 wijzigde in Centraal Station - Elsweide HAN. Het gedeelte Centraal Station - De Laar West ging naar lijn 1.

In maart en april 2022 is de bovenleiding op de Groningensingel in Vredenburg weggehaald. Een klein jaar later, in april 2023, zijn alle masten weggehaald.

In november 2022 is alle bovenleiding, inclusief uithouders, verwijderd op de Stationsweg / Nico Bovenweg / Graaf van Rechterenweg in Oosterbeek. In de week van 16 januari 2023 zijn alle masten weggehaald op deze route.

Op 7 juni 2023 is met de werkzaamheden in Oosterbeek begonnen voor de verlenging van de bovenleiding tussen de Stationsweg en de Valkenburglaan. Op 18 december 2023 vond de eerste proefrit plaats. Deze is succesvol verlopen. In 2024 worden o.a. nog de masten geschilderd.

trolley
De omleidingsroute via de Gelderse Rooslaan wordt af en toe gebruikt door de trolleybussen. Zo ook in juni 2022, toen op 18 juni 2022 Hess trolleybus 5248 als lijn 2 via deze route reed. Foto Job Richter
trolley
Op 7 juni 2023 is begonnen met de werkzaamheden voor het verlengen van de bovenleiding tussen de Stationsweg en Valkenburglaan in Oosterbeek. Een week later, op 14 juni, fotografeerde Job Richter de buizen voor de fundering van de trolleymasten ter hoogte van de Hartensteinlaan.

Vanaf 10 december 2023 is lijn 1 ingekort tot het traject Arnhem CS - De Laar West. Het traject Arnhem CS - Velp is lijn 21 geworden. Op lijn 21 worden aardgasbussen ingezet i.v.m. werkzaamheden op de Velperweg. Deze zouden in januari 2024 van start gaan, maar zijn uitgesteld.


Historisch overzicht lijnenloop trolleybus Arnhem

Overzicht van alle lijnen in pdf.

Het huidige lijnennet

  • Lijn 1: Arnhem Centraal Station - De Laar West
  • Lijn 2: Centraal Station - De Laar West
  • Lijn 3: Burgers' Zoo - Centraal Station - Het Duifje
  • Lijn 5: Presikhaaf - Centraal Station - Schuytgraaf
  • Lijn 6: Centraal Station - Elsweide/HAN
  • Lijn 7: Geitenkamp - Centraal Station - Rijkerswoerd

Breng lijnennetkaart Arnhem topografisch (pdf)

Breng lijnennetkaart Arnhem metrostyle (pdf)

Dienstregelingen uit het verleden

lijnennet
Het Arnhemse buslijnennet in 1952.
lijnennet
Het Arnhemse buslijnennet in 1963-1964
lijn 5
Het eerste eindpunt van de in 1962 verlengde lijn 5 naar Presikhaaf bij de Bethaniëkerk. Foto archief Gert Aberson

tekst: Paul van Onzen